Luisteren naar kleuren

De in Noord-Ierland geboren en in Catalonië opgegroeide Neil Harbisson (1982) heeft een onhandig gebrek. Al vanaf zijn geboorte kan hij geen kleuren zien. De wereld trekt aan z’n oog voorbij in louter grijstinten. Als je wel kleur kunt zien, ben je geneigd dat als een gemis te bestempelen. De schoonheid van een veld vol bloemen, de overweldigende kleurvariatie van een bos in de herfst, het gaat aan je voorbij. Eeuwig zonde dat zo’n jongen dat allemaal moet missen.

Toch is Neil zelf de laatste die er zo over denkt. Hij dacht zijn handicap op een briljante manier om. Het begon er mee, dat hij zijn handicap volledig accepteerde. Hij creëerde er vervolgens een fascinerende nieuwe mogelijkheid mee.

Hij zocht samenwerking met wetenschappers en computerexpert en ontwikkelde een technisch hulpmiddel, een soort sensor, die hij op z’n hoofd draagt. Daarmee kan hij kleuren omzetten in geluid. Zo hoort hij hoe paars klinkt. En geel klinkt weer heel anders. Het apparaat draagt hij sindsdien permanent bij zich, hij noemt zichzelf cyborg (een combinatie van mens en machine).

Een nieuwe wereld openbaart zich sinds die tijd aan hem. Want langzaam maar zeker werd de technologie deel van hemzelf. Z’n hersenen namen, zo leek het, de functie van de sensor langzaam over. Zo droomt hij nu in kleuren (terwijl hij ’s nachts dat apparaat niet op z’n hoofd heeft, uiteraard).

Hij ervaart dingen, die wij met onze ‘beperkte’ zintuiglijke waarneming niet kunnen horen. Doordat elke kleur een specifieke toonhoogte heeft, is de wereld om hem heen een ware symfonie van klanken. Iets simpels als door de supermarkt lopen is voor Neil een geweldige ervaring. ‘It’s like an nightclub’, zegt hij. Een schilderijententoonstelling is voor hem als een popconcert. Ook de mensen die hij ontmoet kan hij ‘beluisteren’. Zo kan hij horen hoe het gezicht van Prins Charles klinkt. Dat blijkt in zijn auditieve wereld overeenkomsten te vertonen met dat van Nicole Kidman...

Een secundair effect dat optrad, is dat hij “normale” geluiden nu als vanzelf aan een kleurpatroon koppelt. Het geluid van een telefoon klinkt groen, vertelt hij, en de piepjes van de BBC turquoise.  

Als kleur in geluid kan worden omzet, kan het omgekeerde natuurlijk ook. Dat is voor ons normale mensen (als je het verhaal van Neil kent zou je het bijna een handicap gaan noemen als je gewoon kleur kunt zien) fascinerend om te zien. Hij maakt er kunstwerken van. Zo zet hij een opera van Mozart, een hit van Justin Bieber en de speeches van Martin Luther King en Hitler om in een kleurenpatroon.

Als cyborg heeft hij gemerkt, hoe de technologie nieuwe ervaringen creëert die het menselijk lichaam overneemt. Hij pleit er dan ook voor, hier meer mee te experimenteren. In plaats van apps en software te ontwerpen voor je telefoon of PC, zou je applicaties kunnen ontwikkelen die in het verlengde liggen van de menselijke vaardigheden om die te verbeteren of er, in het geval van Neil, hele nieuwe ervaringen mee te creëren die je normaal nooit kunt bereiken.

In onderstaand TED-filmpje kun je Neil horen vertellen over hoe zijn handicap een uniek kunstproject werd dat zijn leven beheerst. Hij laat ook voorbeelden horen en zien. Fascinerend!

Laura Koppenberg
Juli 2012

Met dank aan Rachel Kruk voor de tip