Banckertplein

Floor koos voor de grafische vormgevers van Djen Design. Zij zijn namelijk ingehuurd door wooncorporatie Rhiant om in een jaar tijd de top 12 ergernissen van buurtbewoners in flatcomplex Banckertplein in Hendrik-Ido-Ambacht om te denken. De titel van het project is ‘Lekker Bezig, Banckertplein! Ja toch, niet dan’. Lekker Rotterdams. Ze waren al lekker bezig (pun intended) maar hadden nog een aantal interessante gedragsvraagstukken zoals plassen in de openbare lift, bijplaatsingen bij afvalcontainers en dumpen van grofvuil zonder afspraak te maken met de gemeente. Hier konden ze de wetenschappelijk onderbouwde hulp van Floor goed bij gebruiken.

Bijplaatsingen

Floor ging bij Djen Design aan de slag en koos uit de top 12 ergernissen van de bewoners van het Banckertplein voor de bijplaatsingen, oftewel restafval dat niet in de daarvoor bestemde (deels ondergrondse) containers wordt geplaatst. Dit bleek namelijk de derde grootste irritatie onder bewoners. Ze gaven aan dat ze zich ervoor schamen dat hun leefomgeving er smerig uitziet. Ze zouden graag weer trots willen zijn, maar de bijplaatsingen zorgen ervoor dat ook andere bewoners steeds lakser omgaan met hun afval. Een vicieuze cirkel van troep, ongedierte en stank.

Literatuur

Floor pakte vervolgens de (wetenschappelijke) literatuur erbij om te onderzoeken hoe je vanuit de gedragswetenschap dit probleem het beste aan kunt pakken. Ze zocht eerst naar de mogelijke oorzaken. Zoals hierboven al genoemd, zijn mensen in het algemeen sneller geneigd hun afval naast de container te plaatsen als daar al afval ligt. Dat eerste afval communiceert dan dat het oké is om dat te doen. Ook heeft ze doorgevraagd bij de bewoners naar de oorzaken. Zij gaven aan dat ze het wel heel belangrijk vinden dat het plein er schoon uitziet. Maar waarom doen ze het dan niet? Het was opvallend dat de meeste bewoners zeiden dat zij de regels kennen en zich er altijd netjes aan houden, maar hun buren dus niet. Hmm... Interessant.

Om dit probleem vervolgens aan te pakken, heeft Floor gekozen voor een zogenaamde cocktail-interventie. Die bestaat uit meerdere onderdelen. Net als een cocktail. Dat doet ze niet omdat ze van mojito's houdt, maar omdat uit onderzoek blijkt dat een combinatie van interventies het beste werkt tegen bijplaatsingen.

Ansichtkaart

Maar wat waren die interventies dan? Het begon allemaal met een ansichtkaart. Op de ansichtkaart werd op een positieve manier nog een keer herhaald dat het niet de bedoeling is dat mensen hun afval naast de container plaatsen. Dit was bedoeld om er zeker van te zijn dat iedereen na het ontvangen van de ansichtkaart wél op te hoogte was van de regels die gelden. Hierbij werd onder andere rekening gehouden met eventuele reactance, een vorm van weerstand die optreedt wanneer mensen het gevoel hebben dat hen iets opgelegd wordt. Wanneer je dit erkent, door bijvoorbeeld te zeggen 'het is te begrijpen dat het vervelend is…' kan dit gevoel voorkomen worden. Ook werd hier vermeld welke stappen ondernomen moesten worden wanneer een container vol of kapot is. Uit een vragenlijst voorafgaand aan het onderzoek bleek namelijk dat het niet kennen van de regels, of een volle of kapotte container de voornaamste redenen waren voor bewoners om hun afval naast de container te plaatsen.

Raamsticker

Een paar dagen later kregen de bewoners een enveloppe bezorgd met een raamsticker erin waarop stond 'Ja! Ik gooi mijn afvalzak in de afvalbak!'. Door deze op te plakken konden bewoners aan hun buren laten zien dat zij bijdragen aan een hygiënischer Banckertplein. Dit deed Floor omdat is gebleken dat mensen sneller meegaan in een groot verzoek (het juist weggooien van hun huisafval) wanneer ze eerder zijn meegegaan in een gerelateerd, kleiner verzoek (het opplakken van de raamsticker). Dit wordt ook wel de foot-in-the-door techniek genoemd. Daarnaast wordt op deze manier een ander principe van Cialdini ingezet (wij van Omdenken zijn ook groot fan van zijn boek Invloed), namelijk dat van consistentie en commitment. Door de sticker op het raam te hangen committeren zij zich aan het idee om voor een schone omgeving te zorgen. Omdat mensen in het algemeen de behoefte hebben om gedrag te laten zien dat consistent is met hun eerdere gedragingen of uitspraken, zorgt dit ervoor dat de mensen die deze sticker opplakken ook eerder gedrag zullen vertonen dat klopt met dit idee. En je maakt ook nog gebruik van het fenomeen social proof. Wanneer andere bewoners namelijk ook kunnen zien dat hun buren dit belangrijk vinden, en zich dus openlijk aan dit doel committeren, zal bij deze bewoners wederom de behoefte ontstaan om zich hiernaar te gedragen. Dit komt omdat mensen graag als consistent handelende, niet hypocriete personen worden gezien.

Afvalcontainers

Het laatste ingrediënt van de cocktail kregen de bewoners één week na het bezorgen van de ansichtkaart. Tijdens deze stap kregen de afvalcontainers een nieuw jasje. De containers werden voorzien van fleurige stickers. De sticker op de voorkant vermeldde dat al 88% van de bewoners hun afval netjes in de container gooide. Ook dit was namelijk gebleken uit de vragenlijst die voorafgaand aan het project was afgenomen. Door deze norm te stellen is het waarschijnlijk dat andere bewoners zich hier ook naar willen conformeren.

Op de deksel zat een sticker waarop nogmaals werd vermeld wat de stappen zijn die bewoners kunnen ondernemen wanneer de container vol of kapot is. Het is namelijk gebleken dat het motiverend werkt om iemand handvatten te geven waarmee diegene het gewenste gedrag direct uit kan voeren. Verder waren de zijkanten van de containers voorzien van kleurrijke stickers, maar dan zonder tekst.

Om gewoonten te doorbreken kan namelijk gebruikt gemaakt worden van een zogenaamde cue disruption. Een cue disruption bestaat uit het aan bieden van een cue (prikkel) op het moment waarop normaal gesproken het gewoontegedrag wordt uitgevoerd en dient als een herinnering aan het gewenste gedrag. Hierdoor zal het automatische gedrag losgelaten worden. Daarom zorgden ze ervoor dat ook vanuit de aanloop naar de container toe al te zien was dat er iets nieuws mee was gebeurd en werden ook bewoners die niet van plan waren hun afval in de container te gooien, herinnerd aan het feit dat dit wel de bedoeling is. De stickers op de container hadden namelijk dezelfde kleuren als de ansichtkaart en de raamsticker. Zo werden bewoners op het moment dat ze het gedrag uit wilden voeren herinnerd aan de eerdere onderdelen van de actie. Het is gebleken dat dit een goede manier is om gewoontegedrag aan te pakken.

Resultaat

Om het resultaat van de interventies te kunnen meten heeft Floor eerst een nulmeting gedaan voordat ze alle interventies uitvoerde. Dat heeft ze ook gedaan bij de Van Assendelftgaarde, een ander flatcomplex dat zich in de buurt van het Banckertplein bevindt. Door op twee plekken te tellen kon na afloop van het onderzoek vergeleken worden of het aantal bijplaatsingen bij het ene plein meer is afgenomen dan bij het andere plein.

Na de interventies werd nogmaals gemeten hoeveel bijplaatsingen er waren, bij zowel het Banckertplein als de Van Assendelftgaarde. Op het Banckertplein bleek dit aantal met 62,5% te zijn verminderd, tegenover een kleine daling van 12,5% op de Van Assendelftgaarde. Omdat dit onderzoek echter kleinschalig is uitgevoerd kon dit verschil niet statistisch worden aangetoond. Hoewel het er op lijkt dat de afname een gevolg is van het uitgevoerde onderzoek, kan helaas niet met 100% zekerheid gezegd worden dat het verschil tussen beide pleinen in de afname van bijplaatsingen niet op toeval berust.

Toch is het een indrukwekkende afname. Na afloop van de metingen is bij bewoners van het Banckertplein ook navraag gedaan om te achterhalen in hoeverre deze actie hen heeft bereikt, wat ze er van vonden en of ze het gevoel hebben dat het probleem hierdoor verholpen is. Bijna iedereen die deze vragenlijst heeft ingevuld geeft aan door de actie bereikt te zijn. Wat wel opviel was dat maar 19% zegt de raamsticker opgeplakt te hebben. Het lijkt er dus op dat dit deel van de actie minder heeft bijgedragen aan de uitkomst dan de andere onderdelen. Verder was 70% van de ondervraagden tevreden over de actie ter vermindering van het aantal bijplaatsingen en dacht iets meer dan de helft dat het ook echt had bijgedragen aan schonere afvalcontainers. Ook vond bijna 80% van de bewoners het fijn dat de afvalcontainers een nieuwe stijl hebben gekregen. Dit laat zien dat het ook voor de tevredenheid onder bewoners relevant was om dit project uit te voeren.

Allemaal bedankt voor jullie reacties en interesse in de afstudeeropdracht van Floor. Ze is geslaagd, dus feliciteerden mag!