Francisca
In het kader van Rotterdam Culturele Hoofdstad 2004 werkte ik aan een theaterproject met dak- en thuislozen genaamd Not your Mama's Bustour. Tijdens de repetities raakte Francisca, een van de deelnemers, zichtbaar gestrest van het hele proces. Op een dag sprak ze, zeer geëmotioneerd, haar angst uit. 'Volgens mij hebben jullie het de hele tijd over mij', riep ze uit, 'ik heb het idee dat ik er niet echt bij hoor'.
Een normale, "verstandige" reactie zou zijn om haar aanval te ontkennen. Om iets te zeggen in de trant van `joh, hoe kom je er bij, je hoort er wél bij.` Maar ik besefte, dat een dergelijke benadering haar argwaan alleen maar zou aanwakkeren. `Zie je wel`, zou ze denken, `nou ontkennen ze het ook nog?!` Het zou een typisch voorbeeld zijn van vastdenken. Mijn poging het probleem op die manier op te lossen, zou het probleem allen maar verergeren. En dus nam ik haar argwaan uiterst serieus.
'Dat klopt, je hebt gelijk`, antwoordde ik. `Elke dag bel ik met mijn partner om uitvoerig over je te praten. Ik bel ook met mijn moeder trouwens.' 'Je neemt me toch niet in de maling?', sprak ze boos. 'Ik neem jou heel erg in de maling', antwoordde ik, 'maar als jij wilt dat hier eenden over tafel vliegen, dan vliegen hier toch eenden over tafel. Geen probleem.'
Het was even stil. Ik vervolgde: 'Dat jij mensen niet vertrouwt, dat is misschien iets psychisch. Ik weet het niet, daar heb ik niet voor doorgeleerd. Ik weet wel dat jij, ook met dit rare gedoe, helemaal bij deze groep hoort.' Ik zag dat Francisca heel erg haar best deed boos te blijven. Dus bleef ik ook serieus. 'Maar ik wil je wel helpen. Ik stel voor, aangezien jij dat graag wilt horen, dat iedereen zich uitspreekt waarom Francisca níét bij deze groep past. Rondje!' De andere deelnemers zagen de humor van de situatie in en spraken zich één voor één uit.
'Ik vind haar irritant', zei de eerste. 'Ik mag haar gewoon niet, daarom', sprak de tweede. We gingen door tot we bij Francisca waren. 'En, wat vind jij, mag Francisca blijven?', vroeg ik. Inmiddels had Francisca de toon van het gesprek te pakken. Zo serieus als ze kon zei ze: 'Tja. Ik vind haar ook een akelig figuur, maar wat mij betreft krijgt ze het voordeel van de twijfel.' Groot applaus van de groep. Daarna schoot ze in de lach.
Of Francisca genezen is weet ik niet, eigenlijk interesseert het me ook niet zo. Wat ik wél weet is dat ze tot de laatste voorstelling heeft meegedaan, als volwaardig lid van de groep, en dat zij met haar tragische, ontroerende en bizarre levensverhaal op veel mensen een onuitwisbare indruk heeft gemaakt.
Dit omdenkverhaal is ook te vinden in Berthold Gunsters boek Huh?! - de techniek van het omdenken.
Foto: Miguel Pires da Rosa
Licentie: CC BY-SA 2.0