Hasan Elahi is kunstenaar. Toen hij na een tentoonstelling in het buitenland in juni 2002 op het vliegveld van Detroit aankwam, werd hij apart genomen door de FBI. Die vroeg hem het hemd van het lijf. Waar ben je geweest, wat deed je daar, wie betaalde je reis? Enzovoort.
Opeens vroeg de agent: Waar was je op 12 september? Dat wist Elahi niet meer, maar hij kon het opzoeken in de agenda op zijn Palmtop, waarin hij zeer zorgvuldig zijn bezigheden bijhoudt. Zoals: lesgeven, studenten te woord staan, de huur van zijn opslagruimte betalen. Wat heb je in die opslag staan?, wilde de FBI-agent weten. Winterkleren en ongebruikt meubilair, was het antwoord van Elahi. Geen explosieven?, vroeg de agent. Nee, geen explosieven.
Anderhalf uur ging het kruisverhoor door. Elahi bleef verdacht, hoe nauwkeurig zijn antwoorden ook waren. En dat had natuurlijk alles te maken met zijn naam. Na afloop mocht hij naar huis, maar hij diende zich nog zes maanden lang op afroep op het FBI-kantoor te melden. Daar werd hem tot in de kleinste details de ene vraag na de andere over zijn activiteiten gesteld. Allemaal om erachter te komen of hij een terroristische bedreiging vormde voor de VS. Elahi moest zelfs aan de leugendetector. Uiteindelijk lieten ze hem gaan wegens gebrek aan bewijs. Maar hij moest het de FBI voortaan wel laten weten als hij op reis zou gaan.
Maakte Elahi zich kwaad over deze behandeling? Nee. Integendeel. Hij maakte er een spel van. Sindsdien verantwoordde Elahi zich voor elk tripje dat hij ondernam. Voor hij het huis verliet, belde hij de FBI op: Jongens, ik ga morgen om 17 uur met het vliegtuig naar New York, Northwest Airlines,vluchtummer zoveel, we landen om 19 uur. Later werden de telefoontjes e-mails en die e-mails namen steeds meer in omvang toe, met fotos, reistips en links naar websites. Voor zijn mobiele telefoon programmeerde Elahi een tracking code die zijn bewegingen in kaart bracht en hij bouwde een site waarop hij alle gegevens over zijn activiteiten archiveerde. De FBI wil mij in de gaten houden: prima, dacht Elahi. Maar dat kan ik zelf beter. Ik zal ze voorzien van zulke gedetailleerde informatie als ze nooit eerder hebben gehad. De strategie van het respecteren, noemen we dat: je tegenstander zo serieus nemen dat je hem alle wapens uit handen neemt.
Elahi kwam de FBI tegemoet en gaf ze dus wat ze wilden en meer. Veel meer. En de grap is, hij dat doet nog steeds. Hij zet al zijn vluchtgegevens online, maakt fotos van de maaltijden die hij aan boord krijgt, van de vliegvelden die hij aandoet, van de winkels waar hij zijn boodschappen doet, van de boodschappen zelf, van de wcs die hij bezoekt, de benzinepompen waar hij tankt, het eten dat hij kookt, de koffie die hij bestelt, alles voorzien van data, tijdstippen en gespendeerde bedragen. Er staan zon 4600 fotos op zijn site, en bijna allemaal zijn ze uiterst specifiek. Zo toont Elahi alle tacos die hij in juli heeft gegeten in de buurt van een treinstation in Mexico City.
Het gevolg? Wat begon als een gedwongen alibi groeide uit tot een kunstwerk, waarin Elahi rekenschap geeft van elk moment van zijn leven. Toch weet je ondanks al die feitelijke gegevens uiteindelijk weinig over zijn persoon. En hier denkt Elahi opnieuw om: De beste manier om je privacy te bewaren, is om hem op te geven, zegt hij.
Door alle data over zijn bezigheden publiek te maken, devalueert de informatie die de FBI over hem heeft verzameld. Op individueel niveau is dat niet meer dan een symbolische daad, maar als 300 miljoen Amerikanen datzelfde gaan doen, moeten de inlichtingendiensten hun hele systeem herzien, aldus Elahi. Dan heeft iedereen zoveel persoonlijke data online staan, dat Big Brother zijn functie verliest. En eigenlijk gaan we die kant al op, met Facebook en Twitter.
Onder de regelmatige bezoekers van zijn site bevinden zich overigens diverse veiligheidsdiensten, zoals de CIA en het Pentagon. Waarschijnlijk houden ze van kunst, aldus Elah.
Zie ook Elahi`s website.
2 december 2011
Met dank aan Geertje.